Перспективы узбекской прикладной филологии

“HOTAMNOMA” ASARINING LINGVOFOLKLORISTIK TAHLILI

Nafisa Abdumannatova — 2022-11-10

Maqolada xalq kitobi “Hotamnoma” asari lingvofolkloristik
nuqtayi nazardan tahlilga qilingan. Unda qo‘llanilgan grammatik konstruksiyalar,
parallel qo‘llangan dubletlar, shuningdek, xalq maqollari qatnashgan
birikmalarning lingvistik xususiyatlari yoritilgan.

LUG‘AVIY SHAKL YASOVCHI QO‘SHIMCHALARNING OT SO‘Z TURKUMIDAGI QURSHOVI VA LINGVISTIK MODELLASHTIRISH XUSUSIDA

Шаҳло Хамроева — 2022-11-11

Ushbu maqolada lug‘aviy shakl yasovchi qo‘shimchalarning ot
so‘z turkumidagi qurshovi va lingvistik modellashtirish xususida fikr yuritiladi.
Lug‘aviy shakl yasovchi qo‘shimchalar ot so‘z turkumiga qo‘shilganda
joylashuviga qarab turli xil ma’no berish, uslubiy vazifa bajarish holatlari ko‘p
uchraydi. Bunday holatlar tabiiy tilga avtomatik ishlov berishda uning qurshovdagi
ma’nosini aniqlashga yordam beradi.

DAVLAT TILINING QONUN HUJJATLARDA QO‘LLANILISHI

Sevara Norova — 2022-11-11

Mazkur maqolada davlat tilining qonun hujjatlaridagi o‘rni,
normativ-huquqiy hujjatlarda til me’yorlariga qay darajada amal qilinayotganligi
haqida fikr yuritilgan. Shu bilan birga, normativ-huquqiy hujjatlarning lingvistik
ekspertizasida yuzaga kelayotgan muammolarni qay yo‘sinda bartaraf qilish
maqsadga muvofiqligi haqida muallif fikri bayon etilgan.

BADIIY MATNNI LINGVISTIK EKSPERTIZA QILISHNING METODOLOGIK MUAMMOSI

Zavqiddin Suvonov — 2022-11-11

Систематизaция и применение специальных
методологических принципов и категорий при лингвистической экспертизе
художественного текста является критерием, определяющим эффективность
исследования.

SHAXSIY YOZISHMALARDA O‘SMIR QIZLAR YOZMA NUTQINING TOPOGRAFIK XUSUSIYATLARI

Guljahon Xotamova — 2022-11-11

Ushbu maqolada o‘smir qizlar yozma nutqining grafologik
nuqtayi nazardan o‘rganish me’yorlari haqida so‘z yuritilgan. Grafologiya
tarmoqlari va uning lingvistik ekspertizadagi ahamiyati, harf shakllari
o‘zgarishlarining matn muallifini aniqlashdagi o‘rni, o‘smir qizlar yozma nutqi
harf shakllarining o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlash uchun olib borilgan tadqiqot
natijalari va yozma nutqning tabiiy va o‘zgartirilgan (spontan) nutq o‘rtasidagi
tafovutlari yoritilgan.

O‘ZBEK TILI FE’LLARINING LISONIY MA’NOSI VA UNING NUTQIY VOQELANISH VOSITA HAMDA OMILLARI

Sharifboy Bobojonov — 2022-11-10

Maqolada leksemaning lisoniy ma’nosi, uning tarkibi, nutqiy
xususiyatlari tadqiqiga doir fikr-mulohaza, tahlil va tasniflar yoritilgan. Amalga
oshirilgan kuzatish va tahlillar leksik birlikning lisoniy va nutqiy xususiyatlarini
farqlashda ahamiyat kasb etadi.

O‘ZBEK TILI MILLIY KORPUSI UCHUN MATNLARNI FORMATLASH DASTURLARI

A Qarshiyev — 2022-11-11

Ushbu ishda til korpusida matnlar to‘plamini formatlash turlari
va usullari ko‘rsatilgan. Ularning farqlanishi va afzalliklari yoritilgan. Ushbu
maqolada biz ishlab chiqayotgan (https://uzbekcorpora.uz) platformasiga korpus
tarkibiga matnlarni kiritish qoidalari va sabablari tushuntirilgan.

JAHON MAMLAKATLARIDA TIL SIYOSATI VA TIL BOSHQARUVI

Gulshoda Safarova — 2022-11-11

Deyarli barcha mamlakatlarda til siyosatini samarali
tashkillashtirish, tilni planlashtirish, til bilan bog‘liq muammolarni еchish, o‘z tilini
keng targ‘ib qilish hamda davlat tili nufuzini oshirish bo‘yicha keng choratadbirlar olib borilmoqda. Mazkur maqolada til siyosatining yuzaga kelishi va
o‘rganilishi, til siyosatining mamlakatlardagi holati bir necha davlatlar misolida
ko‘rib chiqiladi.

O‘ZBEK TILSHUNOSLIGIDA XALQ MAQOLLARI LINGVISTIK TADQIQI MASALALARINING O‘RGANILISHI

Hilola Turopova — 2022-11-11

Maqolada xalq og‘zaki ijodining janrlaridan biri bo‘lgan
maqol va uning xususiyatlari, maqolning folklorshunoslikda tutgan o’rni,
maqollarning nazariy masalalarini tadqiq qilgan o‘zbek folklorshunos olimlari,
o‘tgan asrda chop etilgan maqollar to‘plami xususida so‘z boradi.

SEMANTIK ANALIZATOR UCHUN POLIFUNKSIONAL SO‘ZLARNI FARQLASHNING LINGVISTIK OMILLARI

Шахноза Гулямова — 2022-11-11

Semantik analizatorning lingvistik asoslarini yaratish muhim
masalalardan biridir. Tadqiqot manbayi polifunksional so‘zlarni semantik
analizator aniqlashi, bunday so‘zlarning lingvistik modellarini tuzish dastlab uning
lingvistik asoslarini ishlab chiqishni talab qiladi. Buning uchun polifunksional
so‘zlarni farqlovchi lingvistik omillarni aniqlash muhim.

HAQORAT TUSHUNCHASI VA UNING LINGVISTIK EKSPERTIZASI

Nilufar Najmiddinova — 2022-11-11

Ushbu maqolada haqorat tushunchasi va qonunchilikda unga
tayinlanadigan jazo, haqorat mazmunining lingvistik ekspertizasi, uning huquqiy
va lingvistik belgilari haqida fikr yuritiladi.

TURLI ZIDDIYATLI MATNLARNI LINGVISTIK EKSPERTIZA QILISH ASOSLARI

E’zoza Sultonova — 2022-11-11

Lingvistik ekspertiza amaliy tilshunoslikning yangi yo‘nalishi
bo‘lib, u sud-ekspertiza va yurisprudensiya negizida shakllangan. Maqolada matn
muallifini aniqlash jarayonlari ko‘rsatiladi.

DIALEKTAL KORPUSNING FONETIK METARAZMETKASI HAQIDA AYRIM QAYDLAR

M Xolova — 2022-11-11

Ushbu maqola rus tili dialektal korpusida fonetik
metarazmetkalash tizimi qisqacha ma’lumot berilgan va o’zbek milliy shevalar
korpusida amalga oshirilishi lozim bo’lagan birinchi va ikkinchi bosqichlar uchun
inson omili yordamida amalga oshirilishi kerak bo’lgan ishlar. Shuning bilan
birgalikda o‘zbek milliy shevalar subkorpusining fonetik metarazmetkalsh qay
tartibda olib borilishi xususida ayrim qaydlar keltirilgan.

BOSHLANGʻICH SINF OʻQUVCHILARINING NUTQI VA TAFAKKURINI OʻSTIRISH — TIL TAʼLIMINING DOLZARB MUAMMOSI SIFATIDA

Xilola Bakiyeva — 2022-11-10

Mazkur maqolada boshlangʻich sinf oʻquvchilarining nutqi va
tafakkurini oʻstirish yoʻllari, ona tili darslarida qoʻllash lozim boʻlgan mustaqil
ishlarning turlari, tashkil etish boʻyicha metodik tavsiyalar haqida soʻz yuritiladi.

DISFEMIZM TUSHUNCHASI VA UNING PRAGMATIK XUSUSIYATLARI

Nilufar Jo‘rаevа — 2022-11-11

Mazkur maqolada disfemizm tushunchasi, tilshunos olimlarning
bu tushuncha xususidagi fikr-mulohazalalari, uning pragmatik xususiyatlari haqida
so‘z boradi. Shuningdek, disfemiya hodisasi, uning xarakterli xususiyati, disfemiya
diskursiv hodisasi, disfemizm esa ham til, ham nutq hodisasi ekanligi haqida fikr
yuritilgan.

NODIRA G‘AZALLARINING NASHRLARIGA DOIR MULOHAZALAR

M Rajabova — 2022-11-11

Maqolada Mohlaroyim – Nodiraning ayrim g‘azallari
matnidagi mulohazali o‘rinlar tahlilga tortilgan. Buning uchun akademik Aziz
Qayumov tomonidan 1958-yilda hamda Mahbuba Qodirova tomonidan 1979-yilda
amalga oshirilgan nashrlardagi ayrim g‘azallar qiyosiy o‘rganilgan, ular o‘rtasida
matniy tafovutlarga doir mulohazalar o‘rtaga tashlangan.

PAREMIYALARDA MODALLIK MUNOSABATLARINING IFODALANISHI

Dilfuza Turdaliyeva — 2022-11-11

Ushbu maqolada ayrim paremiyalarning semantik va funksional
xususiyatlari ko‘p jihatdan modal xususiyatlar nisbati bilan bog‘liq bo‘lishi nazariy
jihatdan bayon qilingan.

TIL SIYOSATI VA MENEJMENTI KOMPONENTLARI

Rafiqjon Zaripov — 2022-11-12

Tadqiqotda til siyosatining asosiy komponentlari shaxslar,
tashkilotlar, institutsional va tartibga soluvchi tuzilmalar, o‘zaro ta’sir kabi
elementlar til boshqaruvi nuqtayi-nazaridan tadqiq etilgan. Shu bilan bir qatorda
qayd etilgan birliklar til menejmenti nazariyasining asosiy elementlari sifatida
yoritilgan. Lingvistik makonni boshqarishda mazkur elementlarning muhim
ahamiyat kasb etishi dalillangan.

BANDIXON TUMANI SHEVASIGA OID DIALEKTAL SO‘ZLAR TO‘G‘RISIDA

Shoira Eshboyeva — 2022-11-11

Ushbu maqolada Surxondaryo viloyati Bandixon tumani
shevasidagi so‘zlarning sheva vakillari nutqida qay tarzda foydalanilishi
ko‘rsatilgan. Ayni vaqtda to‘plangan sheva so‘zlarining kamligiga ularning
yig‘ilishiga e’tibor qaratilgan holda ko‘p dialektal so‘zlar o‘rganilmasdan qolib
ketayotganligi ham ta’kidlangan. Bundan tashqari, berilgan dialektal so‘zlar leksiksemantik guruhlarga ham bo‘lib o‘rganilgan.

O‘ZBEKISTONDA O‘ZBEK TILINING TABIIY HOLATI

Бахтиёр Менглиев — 2022-11-11

Til atamasi oldidan milliy so‘zini aniqlovchi sifatida qo‘yish, aslida,
mantiqan to‘g‘ri emas. Zotan, har qanday tabiiy til milliy, u qaysidir millatning tili.
Milliy bo‘lmagan til yo‘q. Bunda millat so‘zi “etnos” (qabila, urug‘) ma’nosida
ham qo‘llanadi.

O‘QUV IZOHLI LUG‘ATLAR MASALASIGA DOIR

Muhsinali Sobirov — 2022-11-11

Ushbu maqola o‘zbek tilshunosligida o‘quv izohli lug‘atlari
tuzish masalasiga bag‘ishlangan va maqolada asosan maktab o‘quvchilari lug‘atlar
turkumiga oid masala ko‘rib chiqilgan.

ABDULLA ORIPOV SHE’RIYATIDAGI PERSONAJ NUTQINING GENDER XUSUSIYATLARI

Nasim Xo‘jayev — 2022-11-11

Ushbu maqolada o‘zbek tilidagi gender xususiyatlar, ayollar va
erkaklar nutqidagi farqlar ko‘rsatib berilgan. Bu farqlarni ifodalashda Abdulla
Oripov she’riyatidan foydalanilgan.

SEMANTIK KENGAYTMADA BIR SEMEMALI VA KO‘P SEMEMALI LEKSEMALARNING IFODALANISHI

Dildora Аxmedova — 2022-11-10

Ushbu maqolada tilshunoslikda bir va ko‘p sememali
leksemalarga nisbatan bildirilgan munosabat tahlil etilgan, shu bilan birgalikda bir
va ko‘p sememali leksemalarni semantik kengaytmada ifodalash usullari misollar
orqali tushuntirib berilgan.

QASHQADARYO QIPCHOQ SHEVASI FRAZEOLOGIZMLARI ANTONIMIYASI

Shoira Islomova — 2022-11-11

Maqolada Qashqadaryo qipchoq shevalari frazeologizmlari
antonimiyasi, antonim frazeologizmlarning xilma-xil shakllari, bir frazema
tarkibidagi antonimlik, har xil negizdan tarkib topgan antonim frazemalar,
shuningdek, antonim frazemalarning tuzilishi jihatdan turlari haqida so‘z boradi.

O‘ZBEKISTON DAVLAT MADHIYASIDA “G‘URUR” KONSEPTINING IFODALANISHI

Sarvinoz Po‘latova — 2022-11-11

Maqolada O‘zbekiston Respublikasi davlat madhiyasida
ajdodlar merosidan faxrlanish, qadriyatlari, milliy boyliklaridan iftixor tuyg’usi,
milliy madaniyat tarannumi va madhiyaning ijro etilishi, faxr tuyg‘ularining
ifodalanishi mediadiskursdagi ahamiyati haqidagi fikrlar ham bayon etilgan.

O‘ZBEK ZAMONAVIY TILSHUNOSLIGIDA ADABIY TIL TALQINI DAVR TALABI SIFATIDA

Gulbahor Tojiyeva — 2022-11-11

Mazkur maqolada O‘zbek zamonaviy tilshunosligida adabiy
til talqini davr talabi sifatida fikr-mulohazalar yuritilgan va unga bir qancha
misollar bilan aniqliklar keltirilgan.

“MA’NAVIYAT” VA “MAFKURA” LEKSEMALARINING INTEGRAL VA DIFFERENSIAL XUSUSIYATLARI

Farrux Yuldashev — 2022-11-12

Ushbu maqolada “ma’naviyat” va “mafkura” leksemalarining
integral va differensial xususiyatlari o‘rganilishi natijasida ma’no
komponentlarining umumiy hamda xususiy tomonlari yoritilgan. Leksik-semantik
paradigma tarkibidagi leksik a’zolar izohida ma’no umumiy bo‘lsa-da, paradigma
tarkibidagi leksemalarning farqlovchi semalari va birlashtiruvchi semalari bilan
farqlanishi izohlangan.

HOLAT BILDIRUVCHI SIFATLARNING OʻZBEK TILIDA OʻRGANILISHI

F Egamberdiyev — 2022-11-11

Maqolada sifatlarning konnotativ maʼnolari, semantik-uslubiy
xususiyatlari, rang-tus, koʻrinish sifatlari, sifat darajalari, sifat soʻz turkumining
shakllanishi kabi masalalar batafsil tadqiq etilgan.

O‘ZBEK TILIDA LEMMATIZATSIYA HODISASI. LEMMATIZATSIYA VA STEMMINGNI FARQLASH

Gulshahnoz Mahmudjonova — 2022-11-11

Ushbu maqolada lemmatizatsiya va stemming lingvistik
terminlarining bir-biriga o‘xshash jihatlari va farqlari haqida batafsil to‘xtalib
o‘tilgan. Bundan tashqari, o‘zbek tili xususiyatidan kelib chiqib so‘zlarni
lemmalash jarayoni haqida fikr yuritilgan.

KINO TILIDAGI “VASVASAGIN” VA “SEVGINATOR” YASALMALARI XUSUSIDA

Mexrigiyo Shirinova — 2022-11-11

Maqolada mustaqillik davri o‘zbek kinofilmlari tilida
uchraydigan “vasvasagin” va “sevginator” yasalmalarining tahlili keltirilgan.
Shuningdek, derivatsion imkoniyatdan o‘rinli/o‘rinsiz foydalanish yasalmaning
lug‘at boyligidan o‘rin olish/olmasligini belgilashi izohlangan.

O‘ZBEKCHA SINONIMAYZER DASTURINI TAKOMILLASHTIRISHDA QISMAN MA’NOLI SINONIMLARNI ANIQLASH METODI

Mohiyaxon Uzoqova — 2022-11-11

Jahon tajribasida qisman ma’noli sinonimlarni aniqlashda PMI,
Edmond, DVS kabi modellar; n-gram, skipgram, antikollokatsiyalash singari
ko‘plab metodlar yordamida tajribalar o‘tkazilib kelinmoqda. Ma’lumki,
mazmuniy tasnif asosidagi sinonimlarni aniqlash shakliy sinonimlik aniqlashga
qaraganda murakkab jarayon. Bu o‘zbekcha sinonimayzer dasturini tuzishda
ayniqsa ahamiyat kasb etadi. Ushbu maqolada aynan mazmuniy tasnif asosidagi
sinonimlik hodisasini aniqlashda uchraydigan muammolarga to‘xtalib o‘tildi.
Shuningdek, bunday muammolarni bartaraf etish uchun hozirda dunyo tajribasida
keng sinalib kelinayotgan еchimlarga nazar tashlab o‘tildi va xulosaviy metod
taklif etildi.

O‘ZBEK VA INGLIZ TILLARIDA YANGI SO‘Z HOSIL BO‘LISHI YO‘LLARI

Sayyora Abdurashidova — 2022-11-10

Ushbu maqola o‘zbek tili va ingliz tilidagi so‘z yasalishi
usullarini muhokama qiladi va misollar bilan yoritadi. Har bir til rivojlanishida
so‘zlarning yasalishi qoidalari mavjud. O‘zbek tilidagi so‘z yasalish usullari ingliz
tilidan farq qiladi. Derivatsiya tushunchasi zamonaviy tilshunoslikdan tashqari turli
sohalarda qo‘llanilib, boshqacha ma’nolarni beradi. Tilshunoslikda esa bu
tushuncha keng ma’noda qo‘llaniladi.

HARAKAT NOMI VA INFINITIVNING QIYOSIY TAHLILI

Mahbuba Ibrohimova — 2022-11-11

Maqolada oʻzbek va rus tillaridagi harakat nomi va infinitivning
ayrim oʻxshash va farqli tomonlari haqida soʻz yuritiladi. Muallif ikki holatni ayri
voqelik ekanligini isbotlovchi dalillarni keltiradi va oʻz xulosalarini bildiradi.

LINGVISTIK EKSPERTIZADA SHAXSNI OBRO‘SIZLANTIRISH TUSHUNCHASI

Shahnoza Nosirova — 2022-11-11

Maqolada shaxsni obro’sizlantirish, haqorat mazmunli matnlar
tahlili, ularni lingvistik ekspertiza qilish jarayoni, mezonlari xususida so’z boradi.
Shaxsni obro‘sizlantirishning qonuniy asoslari, lingvistik mohiyati mavjud qonun
hujjatlari asosida tahlil qilinadi.

GRAMMATIK OMONIMLARNI MODELLASHTIRISH XUSUSIDA

Malika Suyunova — 2022-11-11

Grammatik omonimlar kompyuter lingvistikasida o‘rganilishi
muhim bo‘lgan masalalardan biridir. Matnni avtomatik tahlil qilish jarayonida
grammatik omonimlarni aniqlash muhim ahamiyatga egadir. Ushbu maqolada
grammatik omonimlarning o‘rganilishi, bunday omonimlarning leksik
omonimlardan farqi, grammatik omonimlarning turlari, axborot-qidiruv tizimida
tutgan o‘rni, korpusda grammatik omonimiyani farqlash va bartaraf etish masalasi
haqida so‘z yuritiladi. Shuningdek, model tushunchasi, modellashtirish, ayrim
grammatik omonimlarni modellashtirish masalasi haqida so‘z yuritiladi.

NLP: TOKENIZATSIYA, STEMMING, LEMMATIZATSIYA VA NUTQ QISMLARINI TEGLASH

Zilola Xusainova — 2022-11-12

Tabiiy tilni qayta ishlash (Natural Language Processing, NLP)
dunyodagi eng tez rivojlanayotgan sohalardan biridir. Tabiiy tilni qayta ishlash
(NLP) – bu sun’iy intellekt sohasi boʻlib, unda inson tilidagi ma’lumotlarni
kompyuterlar vositasida intellektual tarzda tahlil qilish va tushunish amalga
oshiriladi. Berilgan ma’lumotlardan zarur axborotlarni olish uchun tartiblangan
bosqichlar toʻplami NLPda pipline jarayoni deb ataladi. Ushbu maqolada NLPdagi
matnni boshlangʻich qayta ishlash (pipline jarayoni) bosqichlari hisoblangan
tokenizatsiya, stemming, lemmatizatsiya va soʻz turkumlariga ajratish jarayonlarini
koʻrib chiqamiz. Shunigdek, ushbu jarayonlarning amaliy tadbigʻini Python tili
vositalari yordamida tavsiflaymiz.

O‘ZBEK TILIDAGI “AXLOQ” UMUMIY SEMALI ATOV BIRLIKLARINING ENSIKLOPEDIK LUG‘ATDA BERILISHI

Shohsanam Bobojonova — 2022-11-10

Ushbu maqolada o‘zbek tilida yaratilgan O‘zMEda “axloq”
umumiy semali atov birliklarning mazmun-mohiyati, paradigmatik xususiyati, turli
ko‘rinishlarda izohlanishi lug‘atlarning xususiyati va turli vazifalari ko‘rsatib
berilgan.

O‘ZBEK TILIDA “JASORAT” UMUMIY SEMALI ATOV BIRLIKLARINING TARIXIY-ETIMOLOGIK XUSUSIYATLARI

Xurriyat Karimova — 2022-11-11

Ushbu maqolada “Jasorat” umumiy semali atov birliklarining
tarixiy-etimologik xususiyatlari, o‘z va o‘zlashma qatlamga ega ekanligi va
arabcha, forscha, mo‘g‘ulcha, italyancha, tillardan o‘zlashganligi xususida fikr
yuritilgan. O‘zlashma atov birliklarining arabiy qatlami boshqa qatlamlarga
nisbatan boyroq bo‘lib, bu o‘zbek tili shakllanishida arabiy qatlamning o‘rni katta
ekanligi bilan xarakterlanadi.

MASHINA TARJIMASI UCHUN OʻZBEK-INGLIZ TILLARI SINONIMLARI BAZASINI YARATISH PRINSIPLARI

Abbos Salomov — 2022-11-11

Ushbu maqolada kompyuter lingvistikasi sohasida katta
ahamiyatga ega boʻlgan Mashina tarjimasi uchun oʻzbek↔ingliz tillari sinonimlari
bazasini yaratish prinsiplari keltirib o‘tiladi.

“O‘ZBEK TILINING IZOHLI LUG‘ATI”DAGI BA’ZI FOLKLORIZMLARNING FUNKSIONAL-SEMANTIK VA USLUBIY XUSUSIYATLARI

Dilshoda Tursunova — 2022-11-11

Ushbu maqolada folklor va folklorizm terminlari izohlangan.
“O‘zbek tilining izohli lug‘ati”da berilgan folklorizmlarning doston matnida
qo‘llanilishi o‘rganilgan. Folklorizmlarning tipologik tasnifiga ko‘ra “oddiy turi”ga
mansubligi doston matnlarida kelgan folklorizmlarning funksional-semantik va
stilistik tahlili berilgan.

O‘ZBEK TILI KORPUSIDA MATNLARNI SINTAKTIK ANNOTATSIYALASH MASALASI

Oqila Abdullayeva — 2022-11-10

Korpuslar tadqiqotchilar uchun tabiiy tilni qayta ishlash, nutqni
tanib olish va og‘zaki nutq materiallarida, shuningdek nazariy tilshunoslikda
muhim tadqiqot vositalari bo‘lib xizmat qila boshladi. Korpus oddiy matnlar
to‘plamidan tashqari, har bir nutq birligi lingvistik va ekstralingvistik ma’lumotlar
bilan izohlangan elekron to‘plam ham hisoblanadi. Izohli korpus tadqiqot uchun
juda foydali va qimmatli vosita hisoblanadi. Sintaktik annotatsiyalangan
korpuslarda kontekstdagi grammatik ko‘rsatkichlarning so‘zshakllardagi
bog‘lanishi va o‘zaro munosabati tahlili amalga oshiriladi. Maqolada o‘zbek
tilidagi matnlarning til korpuslarida sintaktik annotatsiyalash masalasi tahlil
qilingan.

DAVLAT TILI VA ME’YORIY HUJJATLAR

M Hakimov — 2022-11-11

Ushbu maqolada davlat tili va til siyosati, davlat tilida ish
yuritishning ustuvor vazifalari, lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosining
qulayliklari va kamchiliklari, imlo me’yorlari, o‘zbek tilining obro‘si va nufuzini
oshirish yo‘lida qabul qilinayotgan me’yoriy hujjatlar ularning yutuq va
kamchiliklari haqida fikrlar bayon etilgan.

TERMINOLOGIK TEZAURUSLAR VA ULARNING AHAMIYATI

Zuhra Nizomova — 2022-11-11

Ushbu maqolada terminologiyaning hayotning har bir
jabhasida, har bir soha doirasida qanchalik muhim ahamiyat kasb etishi to‘gʻrisida
fikrlar bayon etilgan. Tezaurus va terminologiyaning bogʻliklik tomonlari ko‘rsatib
berilgan.

BADIIY MATN LINGVISTIK EKSPERTIZASINING METODOLOGIK ASOSLARI

Zavqiddin Suvonov — 2022-11-11

При лингвистической экспертизе художественного
текста применяются общие закономерности лингвистической экспертизы
текста, а также лингвистические принципы определения смысла в речи, в
диалектике мысли и речи, формы и содержания, речи и логики. , личность и
психика, положены в качестве методологической основы.

-GAN/-KAN/-QAN ZAMON SHAKLINI KORPUSDA ANNOTATSIYALASH

Elyor Xonnazarov — 2022-11-11

Ushbu maqolada -gan/-kan/-qan zamon shaklining o‘zbek
tilining ta’limiy korpusi matnlarida qo‘llanilish holatlari tahlil qilingan va uning
annotatsiyasi yuzasidan ma’lumot berilgan.

MULOQOTDA BARMOQ ISHTIROKIDAGI O‘ZBEKONA PARALINGVISTIK VOSITALARNING AHAMIYATI

Muxiba Barotova — 2022-11-10

Maqolada o‘zbekona muloqot jarayonida ishtirok etadigan
barmoq ishtirokidagi paralingvizmlar tahlili keltiriladi. Paralingvizmlarning
semantik ma’nolari va nutqdagi ahamiyati, suhbat egalarining shaxsiy xarakterxususiyatlariga
ta’siri atroflicha ochib beriladi. Tahlil qilishda o‘zbek adabiy
asarlaridagi matnlardan foydalaniladi.

ОБУЧЕНИЕ СОСТАВИТЕЛЬНОМУ СОСТАВЛЕНИЮ

Nurbek Juraev — 2022-11-11

В следующей статье обсуждается один из процессов поглощения
например, обучение написанию сочинений у изучающих английский язык. Сочинение
письмо — это, по сути, рефлексивная деятельность, требующая достаточного количества времени, чтобы обдумать
конкретные темы, а также анализировать и классифицировать любые базовые знания, поэтому
считается творческим письмом. Во время творческого письма воображение и открытие
начать работать. В качестве педагогического конструкта для развития сочинения мы
может использовать образный подход, который можно реализовать с помощью творческих задач.
Учитель рассказывает учащимся, как это сделать, объясняет, чего он/она хочет в
часть написания сочинения и ограничивает время на написание. Студентам нужно больше
время и возможность попрактиковаться в использовании языка с другими.

KOMPUTER LINGVISTIKASI RIVOJI VA SINTAKTIK ANALIZATOR YARATISH MASALASI

Mohira Raxmonova — 2022-11-11

Maqolada jamiyatimizda avtomatlashgan information
texnologiyalar va kompyuter muhim ahamiyat kasb etgan bir paytda, kompyuter
lingvistikasi doirasidagi izlanishlar haqida so‘z yuritilgan. Kompyuter lingvistikasi
sohasiga hissa qo‘shgan xorij va o‘zbek olimlari keltirilgan. Bundan tashqari,
ushbu sohada asosiy masalalardan biri bo‘lgan sintaktik analizator yaratishning
ahamiyati yoritib berilgan.

FRAZEOLOGIK EVFEMIK BIRLIKLAR VA ULARNING AYRIM XUSUSIYATLARI

Sirojiddin Turdimurodov — 2022-11-11

Maqolada asosan ma’nodosh va frazeologik evfemizmlar va
ularning shakllanishi, qo‘llanilishidagi o‘ziga xosliklar, shuningdek, frazeologik
birliklar qatorida graduonimiya (darajalanish)ning ayrim jihatlari xususida fikrmulohazalar bildirilgan.

СЛОЖНОСТИ В РАЗЛИЧИИ ПАДЕЖЕЙ РУССКОГО И УЗБЕКСКОГО ЯЗЫКОВ

Ирода Худайбердиева — 2022-11-12

В данной статье рассматривается общее сходство падежей, их различие и употребление в русском и узбекском языках. Автор, анализируя некоторые мнения ученых, поясняет отдельные аспекты падежей в сравниваемых языках.

GRAMMATIK MAVZULARNI O‘RGANISH JARAYONIDA O‘QUVCHILARNI FAOLLASHTIRISH

Xolida G‘ulomova — 2022-11-11

Mazkur maqolada boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini ona tilini
o‘rganishga bo‘lgan qiziqishlarini oshirishda, tilga bo‘lgan sezgirliklarini
tarbiyalashda faollashtiradigan usullarni qo‘llash, lingvistik atamalar ma’nosini
tushungan holda nutqiga kiritish, ularning tilga bo‘lgan sezgirliklarini oshirish
haqida so‘z yuritiladi.

INSON YOZMA NUTQIDA IDENTIFIKATSION ALOMATLARNING YUZAGA KELISHI

Kamola Musulmonova — 2022-11-11

Qo‘lyozma matnlar bo‘yicha amalga oshiriladigan
ekspertizalarda yozuvning shakliy jihatiga alohida e’tibor qaratiladi. Lingvistik
ekspertizada esa yozuvning ham shakliy, ham mazmuniy jihati inobatga olinadi.
Odatda, qo‘l yozuvi bo‘yicha amalga oshiriladigan sud-ekspertizalarida muayyan
namunalar asosida ekspert o‘z ishini boshlaydi. Biroq namunalar bo‘lmagan
holatda ekspertizani tashkil etish, xulosa berish murakkab jarayon. Bugungi kunda
yozma nutqning identifikatsion alomatlarini asolovchi metodik yondashuvlar,
tadqiqotlarning еtarli emasligi namunalarsiz lingvistik ekspertizani amalga
oshirishga to‘sqinlik qilmoqda. Maqolada ayni shu masalalar еchimini o‘rganish,
yozma nutqda identifikatsion alomatlarning paydo bo‘lishi va xoslanishi
masalalarini asoslash borasida so‘z boradi.

LINGVISTIK EKSPERTIZADA “DA’VAT” TUSHUNCHASI TAHLILI

Nargiza Soliyeva — 2022-11-11

Maqolada lingvistik ekspertiza, unda tahdid mazmunli matnlar,
da’vatning semantik tabiati xususida so’z boradi. Da’vat siyosiy matn tiplarida
muhim e’tiborga molik jihat sanaladi. Da’vatning semantik tabiatini baholash,
umumiy mohiyatini yoritish xolisona ekspert xulosalarini shakllantirishga yordam
beradi.

IKKI TILLI PARALLEL KORPUSNING CHET TILINI O‘RGANISHDAGI AHAMIYATI

Iqbola Xolmonova — 2022-11-11

Ushbu maqolada parallel korpusning tarjima nazariyasini va
amaliyotini o‘qitish uchun, undan tashqari chet tilini mustaqil ravishda yuqori
darajada o‘rganish uchun muhim dasturiy vosita ekanligi haqida so‘z boradi. Shu
bilan birga, lingvistik razmetkalangan elektron matnlar chet tilini o‘rganuvchilar
uchun qulay vosita ekanligi yoritilgan.

CHASTOTALI USUL YORDAMIDA OMONIMIYANI ANIQLASH

Xolisa Axmedova — 2022-11-10

Tabiiy tilni avtomatik qayta ishlash muammosi keyingi yarim
asrdan ortiq davr mobaynida dolzarb bo‘lib qolmoqda. NLP sohasining shunday
muhim muammolaridan biri semantik analizator yaratish bo’lib, u ham o’z
navbatida qator qadamlarni bosib o’tadi. Gaplarni semantik tahlil qilishda
omonimiyani aniqlash muhim ahamiyatga ega. Omonimiyani aniqlashda statistik
usullardan ham foydalaniladi. Grammatik jihatdan o’xshash bo’lgan so’z
turkumlari orasidagi omonimiyani aniqlashda chastotali usuldan foydalaniladi.
Ushbu usul omonim so’zlarni tasniflash paramertlarini ajratib olishni taqazo etadi

QASHQADARYO QIPCHOQ SHEVASIGA OID FRAZEOLOGIZMLAR

Shoira Islomova — 2022-11-11

Maqolada Qashqadaryo qipchoq shevasi vakillari nutqida xos
frazeologizmlar, ularning ma’no tarkibi va leksikografik tavsifi hamda qayd
qilingan frazeologizmlararo sinonimiya, antonimiya va variantdoshlik munosabati
haqida so‘z boradi.

АSQАR MАHKАM SHE’RIYATIDА VАTАN MАVZUSI

Muborak Qudratova — 2022-11-11

XX asr o‘zbek sheʼriyatida Аsqar Mahkam o‘z o‘rni va o‘z
ovoziga ega sanoqli shoirlardan biri va uning yozganlari, tarjimalari shubhasiz
adabiyotimiz xazinasiga qo‘shilgan durdona asarlardan sanaladi. Ifoda va tasvir
usuli boshqalarnikiga o‘xshamaydigan shoirning olam va odamga bo‘lgan nuqtai
nazari garchi boshqa ijodkorlarning qarashlari bilan yaqin bo‘lsa ham, uning
sheʼrlaridagi poetik fikrlar, obrazlar, sheʼr sintaksisi, ijod leksikasi tamomila farq
qiladi. Biz ushbu maqolamizda shoirning vatan mavzusidagi sheʼrlarini tahlilga
tortamiz.

OG‘ZAKI NUTQNING LINGVISTIK EKSPERTIZASI

Dildora Toʻrayeva — 2022-11-11

Mazkur maqolada fonoskopik lingvistik ekspertiza, uning
vazifalari, usullari haqida fikr yuritilgan. Fonoskopiyaning vujudga kelish tarixi
va fonoskopik lingvistik ekspertizani amalga oshirish bosqichlari haqida
mulohazalar berilgan.

AMALIY FILOLOGIYA YO‘NALISHI TALABALARINING TANISHUV AMALIYOTINI TASHKIL ETISH BO‘YICHA USLUBIY KO‘RSATMALAR

Rafiqjon Zaripov — 2022-11-12

Mazkur tadqiqotda talabalarni o‘z mutaxassisligi bo‘yicha
universitetda olgan nazariy bilimini amaliyot bilan bog‘lash, mustahkamlash, turli
muassasalarda amaliy filologiya tarmoqlariga doir ko‘nikmalarni shakllantirish,
ularni amaliy tilshunoslik ta’limi jarayoniga, kelgusidagi faoliyatlariga
eksperimental, psixologik hamda metodik jihatdan tatbiq etish masalalari
yoritilgan.

TABIIY TILNI QAYTA ISHLASH TIZIMLARI

Dilrabo Elova — 2022-11-11

Globalizatsiya va raqamli axborotlashtirish jarayonida oʻzbek
tilining rivojida axborot texnologiyalari oʻta muhim oʻringa ega. Kompyuter
lingvistikasining tabiiy tilni qayta ishlash (Natural Language Processing – NLP)
jarayoni va tabiiy tilning kompyuter tushunadigan til (formal) shakli yaratilishi
natijasida tilga oid masalalar (tahrir, tahlil, tarjima, elektron matnni ovozlashtirish,
ogʻzaki nutqni elektron matnga aylantirish, robot bilan muloqot qilish, yirik matnni
ixcham matnga aylantirish kabi) boʻyicha kompyuter dasturlari yaratilmoqda.
Mazkur maqolada Python dasturlash tilidagi paketlardan foydalangan holda
tabiiy tilni qayta ishlash asoslari va tizimlari borasida soʻz yuritildi.

OGАHIY TАRIXIY АSАRLАRIDА INDIVIDUАL USLUB BILАN BOG‘LIQ O‘ZLАSHMАLАR

Raufjon Mahmudov — 2022-11-11

Ushbu maqolada Ogahiy tarixiy asarlaridagi qo‘llangan ayrim
o‘zlashmalarning o‘ziga xos xususiyatlari ochib berilgan. Muarrixning individual
uslubi bilan bog‘liq holda qo‘llangan o‘zlashma so‘zlarning tarixiy asar
lingvopoyetikasidagi o‘rni va ahamiyati tadqiq qilingan. Shu asosda Ogahiy tarixiy
asarlari leksikasining o‘zbek tili rivojidagi o‘rni ko‘rsatib berilgan

YANGI DAVR O‘ZLASHMALARINING SEMANTIK TARAQQIYOTI XUSUSIDA

Otabek Shukurov — 2022-11-11

Maqolada o‘zbek tilining mustaqillik davri o‘zlashmalari
o‘rganilgan. Shuningdek, o‘zlashmalarning mustaqillikkacha va mustaqillikdan
keyingi davrda yaratilgan izohli lug‘atlardagi holati qiyoslangan. Kuzatishlar
xulosasi izohli lug‘atda semantik evolyutsiyaning turli bosqichida bo‘lgan
o‘zlashmalar mavjudligini ko‘rsatadi.

SO‘Z BIRIKMALARINI LISONIY-SINTAKTIK QOLIPLAR ASOSIDA SINTAKTIK TEGLASH

Отабек Хидиров — 2022-11-11

Ushbu maqolada o‘zbek tili korpusida so‘z birikmalarining
lisoniy-sintaktik qoliplariga asoslangan sintaktik teglash tizimi va modellari tahlil
ostiga olingan.

O‘ZBEK HIKOYACHILIGIDA YANGILIK VA AN’ANA

Feruza Allanazarova — 2022-11-10

Maqolada Ulug‘bek Hamdamning “Lola” hikoyasiga to‘xtalib
o‘tamiz. Bu yеrda yozuvchi oddiy tabiatning bir o‘simligi – Lola ishqi bilan
yonishi, hayotga intilishi, hikoyada qahramoni botinida maqsadga erishish uchun
qoyalarga tirmashishi, u yеrda sonsiz odamlarni ko‘rishi, odamlarning hammasi bir
maqsad sari intilayotganiga guvoh bo‘lashi, uning ham sonsiz odamlar orasidan
omon o‘tib, hamma talpingan manzilga yеtmoq payida tirmashib, bu yеrdagi
ramzlar, metaforalar dunyoga kelib, hikoyada uchta voqelik syujetni
yaxlitlashtiradi.

O‘ZBEK TILI MILLIY KORPUSI UCHUN GEOGRAFIK TERMINLAR TIZIMI TASNIFINI AMALGA OSHIRISHGA DOIR

Ikrom Islomov — 2022-11-11

Maqolada o‘zbek tili geografik terminlarining ideografik
strukturasi va unda biosferaga oid terminlarning tarkibiy tuzilishi, bosqichlari
aniqlangan, ularning tasnifiy tahlili amalga oshirilgan. Biosfera va unga aloqador
tushunchalar bilan aloqador terminologik birliklar ham geografik terminlarning
ichki mikrotizimini tashkil qiladi. Ana shu mikrotizimning tarkibiy tuzilishini
aniqlash, belgilash til korpusi uchun amaliy ahamiyat kasb etadi.

DASTLABKI PUNKTUATSION BELGILARNING SHAKLLANISHI

Ilhom Nurmurotov — 2022-11-11

Ushbu maqolada dastlab qo‘llangan punktuatsion belgilar
so‘zlarni va jumlalarni bir-biridan ajratish uchun, og‘zaki nutq bilan bog‘liq
bo‘lgan turli aksentema va melodikalarni ifodalash uchun qo‘llanilganligi yoritib
berilgan.

ТИПЫ ПАРАЛЛЕЛЬНЫХ КОРПУСОВ В СООТВЕТСТВИИ С ПРИМЕНЕНИЕМ

Valisher Tangriyev — 2022-11-11

Эта статья призвана объяснить типы параллельных корпусов и различия между ними. Кроме того, приводятся некоторые примеры из узбекского и английского языков и обсуждаются их различия.

TIL BIRLIGIDA TAQLID SO‘ZLAR

Dilso‘z Yo‘ldosheva — 2022-11-12

Taqlid so‘zlar haqida bugungi kunda tilshunoslikda qarashlar
har xil bo‘lib, ba’zi tilshunoslar mustaqil so‘z turkumi sifatida ham yondashmoqda.
Taqlid so‘zlarning o‘rganilishi va taqlid so‘zlarga bo‘lgan bugungi kundagi
qarashlar va tasniflashdagi farqli o‘rinlar ushbu maqolada yoritilgan. Shuningdek,
bu so‘zlar atrofdagi muhitda uchraydigan ovozlarni qayta tiklab, tovush obrazi
sifatida, predmetlar harakati tasvirini esa harakat obrazi sifatida ifodalaydi.

TABASSUM – NOVERBAL ALOQA VOSITASI

Nodira Boltayeva — 2022-11-10

Maqolada tabassumning o‘zaro muloqot jarayonida o‘ziga xos
noverbal aloqa vositasi sifatidagi ahamiyati xususida so‘z yuritilgan. U orqali
yuzaga chiqadigan har qanday nutqning yuqori ta’sir kuchiga ega bo‘lishi bayon
etilgan. Shuningdek, nafaqat tilshunoslik, balki boshqa sohalar doirasida ham
birgina tabassum orqali ko‘plab muammolarni hal qilish mumkinligi turli misollar
orqali izohlangan.

КУЛЬТУРНЫЕ РАЗЛИЧИЯ СЛОВ «БЛАГОДАРНОСТЬ» И «ИЗВИНЕНИЯ» В АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ И ИХ СООТВЕТСТВИЯМ В УЗБЕКСКОМ

Gulnoza Khidirova — 2022-11-11

В этой статье рассматривается важность изучения слов благодарность и извинение с лингвокультурной точки зрения. Выражая благодарность и извинения – это речевые акты, которые могут иметь разные функции и значение в разных общества.

MASHINAVIY O‘QITISH YORDAMIDA MATNLARDA NER OBYEKTLARNI TANIB OLISH METODLARI

Madina Samatboyeva — 2022-11-11

Ushbu maqolada NER tushunchasi atroflicha tahlil qilindi.
Mashinaviy o‘qitish yordamida matnlardan NER obyektlarini aniqlash bo‘yicha
muommoli vaziyatlar tadqiq qilindi.

MUAMMOLI YOZISHMALARDA TAHDIDGA DOIR SO‘ZLARNING LINGVISTIK EKSPERTIZASI

Gulhayo Umrzaqova — 2022-11-11

Ushbu maqolada o‘zbek tilidagi muammoli yozishmalarning
lingvistik ekspertizasi haqida mulohazalar yuritilgan. Tahdid bildiruvchi so‘zlar va
ularning semantik darajasi haqida fikr bildirilgan.Muammoli yozishmalarning
lingvistik ekspertizasi masalasida tahlillar amalga oshirilgan.